Một “cánh cửa” mới bật mở ở Trung Quốc: Washington khó lòng ngồi yên?

Trung Quốc ban hành thị thực mới

Ngay cả khi Tổng thống Donald Trump tăng mạnh chi phí cho các công ty Mỹ “nhập khẩu” nhân tài kỹ thuật nước ngoài, Trung Quốc vẫn đang triển khai những chương trình mới để mở cửa chào đón lực lượng này.

Theo The New York Times (NYT), từ ngày 1/10, Trung Quốc sẽ chính thức áp dụng loại thị thực lao động mới, thị thực K , được thiết kế nhằm tạo điều kiện cho sinh viên tốt nghiệp các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học từ các trường đại học hàng đầu thế giới đến học tập hoặc kinh doanh tại Trung Quốc.

Loại thị thực này là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của Trung Quốc nhằm thu hút nhân tài công nghệ hàng đầu toàn cầu, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc về vị thế thống trị công nghệ và địa chính trị. Chính sách thị thực mới của Trung Quốc được đưa ra chỉ vài tuần sau khi ông Trump áp mức phí mới lên tới 100.000 USD.

Trong khi chính quyền Tổng thống Trump cắt giảm ngân sách nghiên cứu liên bang và đặt câu hỏi về thẩm quyền khoa học, Trung Quốc lại đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu – phát triển, đồng thời thu hút thành công một số nhà khoa học hàng đầu của Mỹ sang làm việc.

Chân dung của một nhóm các nhà khoa học thế giới - tất cả đều được tuyển dụng từ nước ngoài - được trưng bày tại tòa nhà giảng dạy chính của Đại học Tây Hồ ở Hàng Châu vào tháng 4/2024. Ảnh: NYT

Hiện vẫn chưa rõ tác động của “thị thực K” đối với cuộc cạnh tranh nhân tài. Bắc Kinh chưa công bố chi tiết cụ thể về chương trình, như tiêu chí đủ điều kiện hay việc người sở hữu có được phép làm việc chính thức tại Trung Quốc hay không.

Tuy nhiên, chỉ riêng định hướng chính sách này cũng đủ để thế giới nhận thấy Trung Quốc đang mở cửa hơn, trong khi Mỹ lại có xu hướng khép kín.

“Thung lũng Silicon ngày càng ngả về văn hóa ‘Nước Mỹ trên hết’,” Chen Shu – chuyên gia về chính sách công nghệ tại công ty tư vấn Ameritrade Asia Group (trụ sở Washington) cho biết.

Với những lao động công nghệ nước ngoài lo ngại rằng họ không còn được chào đón ở Mỹ, ông nói: “Khi thấy tin về thị thực K, họ có thể nghĩ: Ít nhất tôi còn có một lựa chọn khác.”

Các công ty công nghệ và trường đại học Trung Quốc từ lâu đã phụ thuộc nhiều vào nhân tài trong nước. Điều này một phần nhờ việc Trung Quốc gần đây chú trọng phát triển giáo dục STEM. Kết hợp với dân số đông, quốc gia này hiện là nơi sản sinh nhiều sinh viên tốt nghiệp STEM nhất thế giới.

Tuy vậy, Trung Quốc vẫn tụt hậu so với Mỹ trong một số lĩnh vực then chốt như chất bán dẫn và công nghệ sinh học, nên ráo riết “nhập khẩu” nhân tài nước ngoài để thu hẹp khoảng cách.

Tự lực cánh sinh

Tương tự Mỹ, người nước ngoài muốn làm việc hoặc kinh doanh ở Trung Quốc vẫn phải đối mặt với thủ tục xin thị thực phức tạp.

Những năm gần đây, chính phủ Trung Quốc đã cố gắng đơn giản hóa quy trình, đưa ra ưu đãi hấp dẫn cho nhà nghiên cứu và cam kết giảm bớt thủ tục hành chính. Thị thực K mới cho phép lưu trú lâu hơn, nhập cảnh nhiều lần và không cần thư mời từ doanh nghiệp.

Angus Chen – một nhà tuyển dụng công nghệ tại Thâm Quyến – cho rằng loại thị thực này sẽ đặc biệt hữu ích cho các công ty khởi nghiệp không đủ nguồn lực xin thị thực lao động truyền thống, cũng như cho sinh viên nước ngoài tìm việc ở Trung Quốc.

“Trong tương lai, tìm việc ở Trung Quốc sẽ dễ dàng hơn nhiều,” ông nói.

Những tập đoàn lớn như Alibaba và Huawei cũng sẽ thuận lợi hơn trong việc thuê cố vấn nước ngoài ngắn hạn.

Theo Chen Shu, thị thực này có thể giúp những người quan tâm đến lĩnh vực công nghệ Trung Quốc có cơ hội “thăm dò thị trường” trước.

“Có rất nhiều người muốn đến Trung Quốc nhưng vẫn còn do dự,” ông nói. “Khi các công ty công nghệ Trung Quốc mạnh hơn và có nguồn vốn dồi dào hơn, sự quan tâm đó sẽ tăng lên.”

Dù vậy, Trung Quốc vẫn đối mặt nhiều thách thức trong việc thu hút nhân tài quốc tế. Rào cản ngôn ngữ, khác biệt chính trị – văn hóa và con đường định cư hạn chế là những trở ngại lớn.

“Trung Quốc từ lâu đã chào đón chuyên gia nước ngoài, nhưng sự chào đón này có chọn lọc và theo quy định riêng,” Wang Dan – nhà phân tích công nghệ tại Đại học Stanford – nhận xét. “Trung Quốc chủ yếu muốn thu hút những người có thể đem lại lợi ích kinh tế. Chính phủ cũng khẳng định người nước ngoài trên 60 tuổi sẽ gặp khó khăn khi xin thường trú.”

Trong khi truyền thông nhà nước Trung Quốc quảng bá thị thực K như biểu tượng cho sự cởi mở, Chủ tịch Tập Cận Bình nhiều lần nhấn mạnh nhu cầu tự lực cánh sinh để ứng phó bất ổn địa chính trị và thách thức từ các thế lực bên ngoài.

“Đừng để bị đánh lừa bởi thị thực K,” ông Chen nói. “Đúng là nó nhằm thu hút chuyên gia nước ngoài, nhưng mục tiêu cuối cùng vẫn là phục vụ chiến lược tự lực của Trung Quốc .”